Przyrządzanie posiłków nie jest zwykłym gotowaniem a sztuką, która nawiązuje do filozofii istnienia równowagi sił przyrody i zachodzących w naturze zależności.
Chińskie przysłowie mówi, że jedzenie jest lekarstwem, a lek pożywieniem. I chociaż w zachodnim kręgu kulturowym zaczynamy doceniać znaczenie tej sentencji, wschodnie poglądy na zdrowe odżywianie nadal znacznie różnią się od naszych. Kuchnia oparta na dietetyce Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TCM) opiera się bowiem na uniwersalnych i niezmiennych prawach natury oraz traktuje człowieka jako element ekosystemu.
Jednym z najstarszych systemów odżywianie zgodnie z rytmem pór roku jest kuchnia Pięciu Przemian. Dzięki niej jedzenie staje się bardziej strawne, smaczniejsze i dodaje więcej energii. Usuwa też zaburzenia w pracy organizmu, chroni zdrowie i przywraca wewnętrzną równowagę. Dzięki stosowaniu zasad Pięciu Przemian można zrezygnować z matematycznego liczenia kalorii, wartości odżywczych oraz ilości witamin i składników mineralnych. Nie jest to trwająca określony czas dieta, lecz sposób jedzenia na całe życie. Na czym polega jej fenomen?
W świecie żywiołów
Zdaniem Chińczyków cały świat zbudowany jest z pięciu elementów, tworzących system współzależności, w którym żaden z nich nie może istnieć bez pozostałych.
Symbolizują je w ustalonej dawno temu kolejności: Ziemia, Metal, Woda, Drzewo, Ogień. Ziemia zawiera Metal, Metal daje początek Wodzie, która z kolei karmi Drzewo, a Drzewo spalając się podsyca Ogień, Ogień zaś tworzy popiół, dając początek Ziemi.
System ten, według Chińczyków, odpowiada wszystkim procesom zachodzącym w naturze oraz organizmie człowieka. Co więcej, każdemu żywiołowi przyporządkowany jest smak, kolor, pora roku i dnia, produkty spożywcze, narządy wewnętrzne, stany psychiczne i wszystkie zjawiska istniejące na świecie.
I tak Ziemia to smak słodki, kolor żółty, późne lato (babie lato), żołądek i śledziona. Metal reprezentuje smak ostry, kolor biały, jesień, płuca i jelito grube. Woda – smak słony, kolor czarny, zimę, nerki i pęcherz moczowy. Drzewo to smak kwaśny, kolor zielony, wiosna, wątroba i woreczek żółciowy. Ogień to smak gorzki, kolor czerwony, lato, serce i jelito cienkie.
Podstawową zasadą zdrowej kuchni jest dopasowanie produktów do naszej konstytucji tak, by wprowadzały równowagę. Dobór odpowiednich smaków może być leczący i również szkodliwy, jeśli są źle dopasowane do stanu naszego organizmu.
Alchemia odżywiania
Kuchnia TCM mówi, że wybieramy produkty, które oferuje nam dana pora roku i szerokość geograficzna. Dzięki temu, w naturalny sposób wykorzystujemy ich termiczne (ogrzewające lub ochładzające) działanie. W polskim klimacie, zimnym i wilgotnym, podstawą powinny być gotowane posiłki z produktów neutralnych. Zimą lepiej unikać surówek, surowych owoców, kiełków, szklarniowych pomidorów, ogórków i rzodkiewki. W gorące letnie dni nie ma potrzeby jeść długo gotowanych zup i potraw pieczonych w piekarniku.
Trzymając się tej zasady, wprowadzamy do swojego jadłospisu posiłki zharmonizowane ze środowiskiem zewnętrznym, o optymalnych własnościach energetycznych. Na dodatek jemy zdrowiej i ekologicznie, bo sezonowe produkty zawierają mniej chemii. Według tej teorii wszystkie produkty spożywcze mają swoje własności energetyczne, które mogą zmieniać się za sprawą obróbki termicznej, np. inny rodzaj energii ma marchewka surowa, a inny – ugotowana a jeszcze inny pieczona.
Produkty zimne chronią przed gorącem. Najlepiej spożywać je tylko podczas ciepłego lata. Są to np.: owocowe herbatki o kwaśnym smaku, zimna woda (zwłaszcza mineralna), rabarbar, owoce tropikalne, arbuz.
Produkty chłodne (nawilżające) sprzyjają utrzymaniu prawidłowych funkcji płynów ustrojowych. Szczególnie ważne jest ich spożywanie latem. Do tej grupy należą produkty soczyste: surowe warzywa korzeniowe (marchew, burak, pietruszka), wszystkie odmiany kapusty, rzepa, kalafior, rzodkiew, grzyby, większość surowych owoców krajowych, sałaty, cykoria, pomidory, ogórki, fermentowane produkty mleczne (kefir, jogurt). W chłodnej porze roku najlepiej warzywa i owoce spożywać po obróbce termicznej, a w surowej postaci tylko w niewielkich ilościach.
Produkty neutralne powinny być głównymi składnikami pożywienia. Wzmacniają energię i przywracają równowagę organizmu. To przede wszystkim wszelkie gatunki zbóż, większość gotowanych warzyw, również roślin strączkowych.
Produkty ciepłe lekko rozgrzewają organizm i pobudzają jego aktywność. Poprawiają też strawność potrawa, dlatego zalecane są dla osób, które chcą zeszczupleć. W porach chłodnych powinny być spożywane razem z produktami neutralnymi. Należą do nich: por, cebula, orzechy włoskie, owies i wiele przypraw: bazylia, majeranek, tymianek, oregano, kminek, cynamon, goździki, świeży imbir, kolendra, liść laurowy, gałka muszkatołowa.
Produkty gorące chronią przed zimnem, mocno rozgrzewają organizm. Jako niewielki dodatek mogą pojawić się w zimowej diecie, szczególnie wegetariańskiej. Do tej kategorii należą m.in. ostre przyprawy: pieprz cayenne, chili, ostre curry, suszony imbir, pieprz naturalny, czosnek, a także wysokoprocentowy alkohol.